JERZY ZASKIEWICZ - Księga, Wędrówki 2, YAMA, Arduino
Tannenberg
Bitwa pod Tannenbergiem w okolicach obecnego Olsztynka była bitwą, która mimo wygranej, nie dała zwycięstwa Niemcom w I wojnie światowej. Bohaterami tej bitwy byli Paul von Hindenburg oraz Erich Ludendorf. Ten pierwszy miał w tym czasie 67 lat, został odwołany z emerytury i postawiony na czele 8 Armii niemieckiej. Ludendorf miał 49 lat i zasłużył się w walkach w Belgii. O nominacji na szefa sztabu Hindenburga dowiedział się 22 sierpnia 1914 roku i natychmiast opuścił front zachodni. W kwaterze głównej odbył krótkie spotkanie z cesarzem Wilhelmem II i wyruszył pociągiem na wschód. W Hanowerze dosiadł się Hindenburg. Było to pierwsze spotkanie obu generałów. 28 sierpnia 1914 roku Niemcy byli gotowi do zamknięcia w pułapce rosyjskiej 2 Armii. Generał Samsonow, jej dowódca, nie wytrzymał psychicznie klęski - 50 tys. ofiar śmiertelnych i 92 tys. jeńców - 30 sierpnia pod Wielbarkiem popełnił samobójstwo. Jest to wersja oficjalno-wojenna.Po ekshumacji zwłok nie stwierdzono śladów kuli i uznano, że generał Samsonow zmarł na zawał serca.
Tu warto na chwilę zatrzymać się nad tematem-legendą - kasą armii generała Samsonowa. Podobno liczyła ona 5 milionów rubli w złocie zamkniętych w stalowych skrzyniach. Skrzynie miały zostać zakopane właśnie w lasach pod Wielbarkiem. Zapewne ukryty skarb spoczywa do dziś tam, gdzie został zakopany.A jest to najlepiej udokumentowany skarb na naszym terenie: wiadomo kto, kiedy, gdzie i ile. Wprawdzie to „gdzie” jest dosyć rozległe (ok. 300 km kw), ale jego odnalezienie to tylko kwestia czasu.
Potwierdzenie tego faktu znajdujemy w całkiem nieoczekiwanym miejscu. Czytając książkę o. Andrzeja Klimuszki „Moje widzenie świata” na stronie 80 znajdujemy fragment tekstu mówiący właśnie o tej sprawie: „Pewnego dnia zjawił się u mnie stary człowiek w niecodziennej sprawie - były żołnierz z pierwszej wojny światowej. Będąc w armii generała Samsonowa, brał udział w bitwach w Prusach Wschodnich. Kiedy owa trzystutysięczna armia została pod Stębarkiem przez Niemców otoczona, dowództwo rosyjskie wydało rozkaz zakopania w lesie dywizyjnej kasy zawierającej złoto, aby nie dostała się w ręce wroga. Ten właśnie żołnierz z kilkoma kolegami zakopywał ów skarb. Dziś wskutek zmian topograficznych, jakie dokonały się w ciągu pięćdziesięciu lat, nie potrafi odnaleźć miejsca, gdzie prawdopodobnie dotąd leżą złote pieniądze w żelaznych skrzyniach. Prosił więc mnie o wskazanie tego szczęśliwego miejsca. Musiałem poszukiwaczowi skarbu dać odmowną odpowiedź (...).” (Andrzej Klimuszko, Moje widzenie świata, Oficyna Wydawnicza MOST, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 1992).
W miejscu domniemanej śmierci generała ustawiono obelisk, który obecnie został odrestaurowany z funduszy Ambasady Rosyjskiej.
Pomysł uczczenia niemieckiego zwycięstwa pod Tannenbergiem powstał w 1919 roku, w piątą rocznicę bitwy. Na ogłoszony konkurs na projekt pomnika wpłynęło blisko 400 prac, z których w 1925 roku sąd konkursowy wybrał najlepsze. Pierwsze miejsce zajął projekt braci Waltera i Johannesa Krugerów architektów z Berlina. Prace budowlane prowadzono w latach 1925-1927. Koszty budowy wyniosły ponad 250 tys. ówczesnych marek. Pusty dotychczas teren pól uprawnych odpowiednio zadrzewiono sadząc m.in. ok. 1500 dużych dębów. Tak naprawdę to tylko te drzewa, które rozrosły się w potężny park, są jedyną pozostałością po pomniku i całej otaczającej go infrastrukturze.
18 września 1927 roku w 80 rocznicę urodzin Hindenburga nastąpiła uroczystość otwarcia pomnika Tannenberg-Denkmal. Pomnik stanął na planie równobocznego ośmiokąta, w połowie długości każdej ze ścian wznosiła się wieża wysokości 23 m o podstawie 9 m na 9 m. Przekątna dziedzińca liczyła 100 m, a pole powierzchni wnętrza - ok. 7800 m kw. Największą uroczystością w dziejach pomnika był pogrzeb prezydenta Rzeszy feldmarszałka Paula Hindenburga, 7 sierpnia 1934 r. Ciało Hindenburga wbrew jego wcześniejszej woli, zostało przewiezione z Neudeck do Olsztynka i tutaj z udziałem najwyższych władz niemieckich i przedstawicielstw zagranicznych odbyły się uroczystości pogrzebowe.
W roku 1935 pomnik przebudowano, tworząc odpowiednią kryptę grobową dla marszałka Hindenburga i jego żony. Samo miasto Olsztynek również zyskało bardzo dużo na budowie pomnika. Infrastruktura turystyczna - zajazdy, schroniska młodzieżowe, hotele, stadion i amfiteatr. Oprócz tego wodociągi z wieżą wodną stojącą do dziś oraz nowy dworzec kolejowy. W latach 1938-1943 przeniesiono z Królewca do Olsztynka trzynaście kopii zabytków budownictwa ludowego. Dały one początek dzisiejszemu skansenowi.
Obecnie z pomnika tannenberskiego pozostało jedynie wgłębienie terenowe, doskonale widoczne na zdjęciach satelitarnych. Cegły zostały zużyte przez okolicznych mieszkańców do budowy komórek i garaży, a kamienne płyty wykorzystano przy budowie pałacu Kultury w Warszawie oraz pomnika wdzięczności w Olsztynie.
